Kişisel yorumlarla filtrelenmeden tarihi anlayabilmek, gözünde canlandırabilmek bugün ne büyük bir lüks… Bu nedenle, tarihe meraklılar için, tarihe düşülmüş kayıtlar, tabii eğer ulaşabilmek mümkünse, bu lüksü yaşayabilmenin neredeyse yegane aracı. İşte, esas mesleği doktorluk olan ama aynı zamanda bizantolog ve tarihçi olarak kabul edilen Aleksandros Paspatis’in “İstanbul’un Ortodoks Esnafı” başlığıyla Kitap Yayınevi tarafından basılmış kitabı bu nedenle çok değerli.
Paspatis, her ne kadar Türk okurları için yabancı bir isim olsa da, Osmanlı topraklarındaki çingenelerden Bizans dönemi İstanbul’un topoğrafyasına, doğum yeri olan Sakız Adası’nın diyalektinden, tıp konularına çok sayıda yazılı eseri olan bir şahsiyet. 1840-1882 yılları arasında tam 40 sene aktif hekim olarak görev yapmış bir Osmanlı vatandaşı.
Bu kitap da, kendisinin Balıklı Rum Hastanesi’nde görev yaptığı 1833-1860 yılları arasında, hastaneye tedavi için gelen hastalar hakkında tuttuğu kayıtlardan derlediği bir eser. Öyle elinize alıp ara vermeden satır satır okuyacağınız türden bir kitap değil tabii ki: içinde listeler, istatistikler de yer alıyor. Ama bu verilerin hepsi, yazarın (ve tabii aynı zamanda hekimin) döneme ilişkin gözlemleri ve yorumları eşliğinde sunuluyor. Çevirmen Marianna Yerasimos da harika bir iş çıkartmış: sadece çevirmekle kalmamış eseri, zengin dipnotlarla, günümüz okurunun, okuduklarını görselleştirmesine imkan tanıyacak çok anlamlı bir destek sunmuş.
Resmi tarihin olağan filtrelerinden kaçınıp, 19. yüzyılın ikinci yarısındaki İstanbul’u ve şehrin günlük yaşamını en gerçekçi haliyle gözler önüne seren bir kaynak bu eser ve İstanbul’un tarihine meraklılar için de eşsiz bir hazine….
konuk yazar Tuba Köseoğlu Okçu @tubakoseogluokcu
